اخبار جعلی را چگونه تشخیص دهیم؟ - وبلاگ ماه موزیک

به گزارش وبلاگ ماه موزیک، در این مطلب به بعضی نکات و راهکارها اشاره می گردد که امکان کشف منابع معتبر را از میان کثیری از منابع گمراه کننده میسر و ممکن می نماید.

سید غلامرضا فلسفی کارشناس سواد رسانه ای و سواد خبری گفت: این روز ها وابستگی شدید خانواده ها، دوستان و همسالان به پیغام های تصویرمحور به هنگامِ همرسانی محتوا در فیس بوک، واتس اپ، اسنپ چت، استوریِ اینستاگرام و امثال آن با تأکید بر الگوی ارتباطی مبتنی بر مِیم نگران نماینده است.

با توجه به شرایط حاکم بر فضای برخط که به واسطه ترکتازی تبهکاران و اوباشان دیجیتالی در حوزه نشر و بازنشر اطلاعات نادرست غیرعمدی و عمدی بعلاوه اخبار جعلی بسیار ناامن شده، مخاطب شبکه ای با حضور فزون تر در فضای مذکور و گروه ها مزبور که مقربانش در آن حاضرند، بیش ازپیش از میم ها تأثیر می پذیرد و این تأثیرپذیری احتمال انتقاد از محتوا را کاهش و امکان باورپذیری را افزایش می دهد که درنتیجه احتمال نقد اطلاعات و اخباری را که مطابق باور های پیشین او است، کمتر می نماید؛ لذا تأثیرپذیری از پیغام سهل تر و درصد پذیرش اطلاعات نادرست و اخبار جعلی به وسیله وی افزایش می یابد.

البته و به احتمال فراوان، قاطبه خوانندگان گرامی اذعان می نمایند که اخبار جعلی مقوله ای فراتر از مِیم هاست؛ آن هم در روزگاری که ما مخاطبان شبکه ای در معرض سهمگین ترین امواج اطلاعات و اخبار قرار داریم.

این در حالی است که کثرت این قسم اخبار به لحظه رو به تزاید بوده، در قالب مقالات خبریِ مغالطه مبنا، فیلم ها، عکس های منتشره در کتاب و روزنامه و امثال آن به وسیله ابزار رُقمی (دیجیتال) در منظر و مرعایمان واقع شده است؛ از بزرگنمایی های سادهِ حقایق گرفته تا دروغ های شاخ دار یا تبلیغات سیاسی.

با همه این اوصاف، تحلیل و درستی سنجی محتوای رسانه ای که با آن روبرو می شویم، مسئولیت فرد فرد آحاد کاربران است؛ لذا در ادامه به بعضی نکات و راه چاره ها اشاره می گردد که امکان کشف منابع معتبر را از میان کثیری از منابع گمراه نماینده میسر و ممکن می نماید.

واقعیت یا افسانه؟

فارغ از این که روبروه با محتوا در کدام قالب اعم از مقاله، عکس یا فیلم انجام گیرد، اولین شاخص که نور حقیقت را بر اخبار جعلی می تاباند این است که محتوا، متوهمانه ارائه شده باشد؛ حتی اگر در بخش هایی از آن ردپای اطلاعات واقعی به چشم آید. اگر در فضای برخط، شخصی را دیدن می کنید که هنگام بیان دیدگاه خود درباره موضوعی خاص، اسنادی معتبر برای اثبات مدعایش ارائه نمی نماید، نه تن ها گفته هایش احتمالاً درست نیست بلکه فرض قریب به یقین نادرست است.

شاید تابه حال از این که بسیاری از منابع نامعتبر حتی زحمت انتشار شبه واقعیت را به خود نمی دهند، متعجب شده باشید که البته باید رویه منابع فوق را به فال نیک گرفت چراکه امکان کشف و اجتناب از جعلیات را سهل تر می نماید؛ این در حالی است که باید از کنار دسته ای دیگر از منابع مشکوک که از حقایق در مقام پوششی مضاعف جهت اعتباربخشی به خود استفاده ابزاری می نمایند، عبور کنیم.

پرچم های سرخ زنهاردهنده

مخاطبان شبکه ای باید نسبت به رعایت نکات دستوری در نوشته ها حساسیت به خرج داده، به غلط های نگارشی واکنش نشان دهند و دقت نمایند که: آیا در متن از علائم سجاوندی استفاده شده است؟ چراکه این ها نشانه هایی محسوب می شوند که در مورد احتمال نامعتبر بودن منبع به طور صریح هشدار می دهند.

اخبار مشکوک به جعلی به طورمعمول عجولانه فراوری می شوند؛ به بیانی دیگر برای فراورینمایندگان این اخبار، کوتاه شدن حداکثریِ زمانِ فراوری بر کیفیت و قابلیت خوانایی متن اولی است.

البته منابع می توانند حاوی غلط های نگارشی باشند، اما تجربه نشان داده که کمیت این قبیل اشکالات در منابع معتبر بسیار قلیل تر از منابع نامعتبر است.

به هر روی انجام یک آنالیز سریع در گام اول می تواند کاربر را از خواندن بیشتر اخبار مشکوک به جعلی بازدارد؛ آنالیز مواردی، چون تارنما، نویسنده، تاریخ، محتوا های فرعی و ....

آنچه در ادامه ملاحظه می کنید فهرستی از پرسش هاست که پاسخشان می تواند در انجام هر چه بهتر این مسئولیت فردی به کار آید:

آیا از تارنما اطلاعاتی در دست است؟ (اعم از مالک، قدمت و ...)

آیا دامنه اینترنتی تارنما مشکوک است؟ (com.co، com.blog یا ...)

آیا پس از کلیک بر روی نام نویسنده، مقالات/ویدئو هایی دیگر از وی قابل مشاهده است؟

تاریخ را آنالیز کنید. مطلب در چه زمانی منتشرشده؟ بدیهی است که همرسانی اخبار قدیمی، رد و نشانی از به روز بودن تارنما به همراه ندارد.

آیا مطلب دارای تصاویر است؟ آیا از عکس های عمومیِ موجود استفاده شده یا اختصاصیِ مرتبط؟

اقدامات پشتیبانی نماینده از اعتبار منبع

یافتن پاسخ پرسش های پیشین، برداشتن اولین گام در روند آنالیز اعتبار منبع است. در مرحله بعد باید پیوند های داخلی و خارجی را که در توضیح و بسط مقاله یا ویدئو بدان ها استناد شده، دنبال کرد و از این که پیوند ها واقعی بوده، کاربر را به صفحات مجاز و مورد ادعا در محتوا راهنمایی می نماید؛ اطمینان حاصل کرد. دراین بین باید نسبت به منابعی که ارجاعاتشان به دانشنامه های برخط مبتنی بر وب است با حساسیت و سختگیری روبرو شد؛ چراکه ویژگی این دانشنامه ها، متن باز بودن آن هاست؛ لذا هرکس که به اینترنت و وب دسترسی دارد می تواند به سهولت متن را به اطلاعات غلط تغییر دهد یا با آن هدف ویرایشش کند.

هم زمان با آنالیز پیوند ها باید به اعتبار منابعِ مورد ارجاع از جمله روزنامه های در حال انتشار، تارنما های مهم و مشهورِ کاربردی و تاریخی بعلاوه مجلات برخط دانشگاهی توجه شده، سنجش اعتبار آن ها با دقت و حساسیت دنبال گردد. از جمله این که آیا منابع، مؤید پیوند های ارجاعی است؟ و دیگر این که آیا محتوا های منبع بروز رسانی شده، تاریخ های بارگذاری آن ها به هم نزدیک اند؟ بدیهی است اطلاعاتی که تابع گذر زمان نیست از این قاعده مستثناست.

سنجش اعتبار، سنجش اعتبار و باز هم سنجش اعتبار

آیا می دانید اگر شماره تلفنی را که مشکوک به امکانی برای شیادی است در اینترنت جست وجو کنید به احتمال فراوان آن را درحالی که در یک تارنمای اعتبارآزمای کلاه برداری ثبت شده خواهید یافت؟ مشابه این امر درباره منابع واقعی نیز صادق است.

آنالیز اعتبار مقالات و سنجش واقعی بودن ویدئو ها باید به وسیله تارنما های معتبر راستی آزما انجام گردد، که اقدامی سهل و ممتنع است؛ آن هم به نسبتِ یافتن رد و نشان منبع یک تصویر اینفوگرافیکی که دشوارتر به نظر می رسد.

از جمله تارنما هایی که بدین منظور توصیه می گردد AllSides است که نه تن ها اعتبار تارنما ها را آنالیز می نماید بلکه به کاربر می گوید که تارنما دارای جهت گیری سیاسی است یا خیر و در مجموع ابزاری است بسیار مفید برای یافتن منبع در حوزه سیاست. دومین تارنما یعنی SiteJabber به کاربر این امکان را می دهد که دیدگاه های دیگران را درباره تارنما ها ملاحظه کند. فارغ از این که بنا به ماهیت نظام نظردهی در فضای برخط، امکان نظردهیِ خلاف واقع وجود دارد؛ بهره مندی از این تارنما در مقام دومین منبع راستی آزما پس از AllSides به کاربران پیشنهاد می گردد.

درحالی که وجود خطای انسانی در این عرصه امری کتمان ناپذیر است اگر یک کاربر در اولین لحظه روبروه با منبعی برخط، راستی آزمایی آن منبع به ذهنش خطور کند می توان ادعا کرد که وی از منظر سواد دیجیتالی و آنالیز صحت اطلاعات و اخبار در موقعیتی ممتاز واقع شده است. بیایید در مسیر پرمخافت جست وجوی حقیقت برای یکدیگر موفقیت آرزو کنیم.

منبع: عصر ایران

وبلاگ ماه موزیک وب گردی وبگردی