معرفی کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز، نوشته دانیل زد لیبرمن و مایکل ای. لانگ - وبلاگ ماه موزیک

به گزارش وبلاگ ماه موزیک، نوروترنسمیترها یا مواد شیمیایی میانجی، به ما انگیزه می دهند در پی رسیدن به چیز های بسیار دور برآییم؛ چه امور مادی و چه اموری مانند عشق و دانش و قدرت. یکی از مهم ترین میانجی های شیمایی در مغز، دوپامین نام دارد. این ماده چه بخواهیم نمکدان روی میز را برداریم چه بخواهیم در سفینه ای فضایی به طرف ماه پرواز کنیم و یا خدایی را که برتر از زمان و مکان است عبادت کنیم، به ما این امکان را می دهد که بتوانیم فاصله ها را اعم از مکاتی یا عقلی پشت سر بگذاریم.

دوپامین به ما این اجازه را می دهد چیز هایی را که در برابر ما وجود دارند درک کنیم و آن ها را بچشیم و از آن ها لذت ببریم یا به جنگ و گریز بپردازیم یا هوس چیز هایی به سرمان بزند که آن ها را نداریم و ما را به جستجوی چیز های جدید وادار می نماید. وقتی از دستور آن پیروی کنیم به ما پاداش می دهد و در غیر این صورت مایه رنج و ناراحتی ما می گردد. این دوپامین سرچشمه خلاقیت و در ادامه همین راستا، جنون است؛ در بروز اعتیاد نقش اساسی دارد و به همین دلیل می تواند برای درمان اعتیاد هم ما را هدایت کند.

دوپامین بخشی از عالم زیستی است که ما را برای رسیدن به توفیق به انجام اعمال بلندپروازانه و ایثارگرایانه وادار می نماید. بازیگران، کارآفرینان و هنرمندان موفقی به وجود می آورد که حتی مدت ها پس از رسیدن به پول و شهرتی که برای رفع کردن احتیاج های آنان کافی است، آن ها را به ادامه راستا تشویق می نماید؛ ماده ای که یک شوهر یا همسر راضی و مسرور از زندگی را وادار می نماید برای نجات دیگران از مهلکه زندگی خود را به خطر بیندازند. این ماده سرچشمه اصلی انگیزه دانشمندان برای گره گشایی از مسایل سخت و محرک فلاسفه برای یافتن نظم، دلیل و معناست.

به دلیل تأثیر همین ماده است که در پی رسیدن به رستگاری و لطف خداداد به آسمان خیره می شویم و ملکوت را در اوج و زمین را در افول می بینیم. این ماده مانند سوخت موتور رؤیا های ما عمل می نماید و در هنگام شکست، به سرچشمه ناامیدی ما تبدیل می گردد. این ماده است که سبب می گردد جستجو کنیم تا به موفقیت برسیم و در پی کشف و ظفر باشیم.

نیز به دلیل خواص همین ماده است که هیچ گاه نمی توانیم به مدت طولانی شاد و شاد بمانیم.

مولکول دوپامین برای مغز آدمی وسیله چندمنظوره مهمی است که از راه های بسیار ما را وادار می نماید از قلمرو لذت صرف بگذریم و به جستجوی انبوه فرصت ها و امکان هایی برویم که به مدد تخیل در ذهن ما جان می گیرند. این ماده در مغز همه پستانداران، خزندگان، پرندگان و ماهی ها وجود دارد. اما میزان آن در انسان از همه موجودات بیشتر است. این ماده هم برکت است و هم نفرین. هم محرک است و هم پاداش.

دوپامین ماده ای است متشکل از کربن، هیدروژن و اکسیژن به علاوه یک اتم نیتروژن - ساختاری ساده دارد ولی نتایجی بس پیچیده به بار می آورد.

دوپامین در سال 1957 توسط کاتلین مونتاگو یکی از محققان بیمارستان رانول در نزدیکی لندن در مغز کشف شد. در ابتدا آن را صرفا پیش احتیاج فراوری اپی نفرین یا آدرنالین در مغز می پنداشتند. اما خواص شگفت انگیز آن به زودی آشکار شد. فقط یک سلول از هر دو میلیون سلول مغز دوپامین فراوری می نمایند . ولی این سلول ها تأثیر مهمی بر رفتار انسان دارند. (مطابق نظر کتاب، البته ویکی پدیای می نویسد که در سال 1958 دو محقق به نام های Arvid Carlsson و Nils-Åke Hillarp متوجه عملکرد مهم دوپامین شدند.)

داوطلبان تحقیق، به هنگام ترشح دوپامین دچار احساس لذت می شوند و سعی می نمایند از هر راهی شده دوباره سلول های ترشح نماینده دوپامین را فعال نمایند. در واقع در شرایط مطلوب هر کسی با وسوس های غیرقابل مقاومت در پی یافتن راهی برای تحریک ترشح دوپامین است تا سرحال گردد. بعضی از دانشمندان دوپامین را مولکول لذت و راستای را که سلول های فراورینماینده دوپامین در آن فعالند، مدار پاداش نامیده اند.

شهرت دوپامین به عنوان مولکول لذت، پس از انجام مطالعاتی در میان معتادان تثبیت شد. محققان مخلوطی از کوکائین و شکر رادیواکتیو را به داوطلبان معتاد تزریق کردند تا بخش هایی از مغز را که بیش از همه کالری مصرف می کرد شناسایی نمایند. وقتی تأثیر کوکائین تزریقی آغاز شد، از داوطلبان خواستند شدت احساس خود را معین نمایند. معلوم شد هر اندازه فعالیت راستا پاداش بیشتر باشد، شدت احساس داوطلبان نیز بیشتر است.

وقتی کوکائین مغز تخلیه می شد فعالیت دوپامین کاهش می یافت و نشئه ایجاد شده فروکش می کرد. در مطالعات دیگر نیز نتایج مشابهی به دست آمد و بدینگونه نقش دوپامین به عنوان مولکول لذت تأیید شد.

وقتی محققان دیگری سعی داشتند نتایج حاصل را با انجام مطالعات مشابه تأیید نمایند نتایج غیرمنتظره ای نیز به دست آمد. به نظر آن ها دوپامین محرک افراد برای کسب نشئگی با مصرف مواد نبود. بلکه مواد اعتیادآور به طور مصنوعی راستا دوپامین را فعال می کردند. دوپامین در راستا تکامل محرک و انگیزه ای برای تداوم بقا و فراوری مثل بود. وقتی دانشمندان از غذا به جای کوکائین استفاده کردند انتظار داشتند باز هم به همان نتایج برسند. اما یافته های مطالعه مایه شگفتی آن ها شد و این آغازی برای خاتمه دوپامین به عنوان مولکول لذت بود.

لذا دانشمندان پی بردند کار اصلی دوپامین ایجاد لذت نیست. بلکه وظیفه دوپامین ایجاد احساسی به مراتب عمیق تر است و درک دوپامین می تواند کلید فهم و حتی پیش بینی طیف گسترده ای از رفتار و اعمال انسان: از هنر های خلاق گرفته تا ادبیات و موسیقی؛ دستیابی به موفقیت؛ و کشف دنیا های جدید و قوانین طبیعت؛ تفکر درباره خدا - و دل سپردن به عشق باشد.

از دید دوپامین، داشتن مهم نیست، به دست آوردن مهم است. اگر مثل یک آواره زیر یک پل زندگی می کنید دوپامین کاری می نماید که هوس داشتن یک خیمه به سرتان بزند. اما اگر در گران ترین عمارت دنیا زندگی می کنید، دوپامین کاری می نماید آرزو کنید که قصری روی ماه داشته باشید. دوپامین استانداردی برای خوب ندارد و دنبال رسیدن به هیچ خط خاتمهی نیست. مدارهای دوپامینی مغز را فقط با احتمال بروز پیشامدهای جدید و دلپذیر می توان تحریک کرد. حتی اگر اوضاع فعلی خوب و بر وفق مراد باشد دوپامین شعار بیشتر را سر می دهد.

کتاب دوپامین، مولکولی با خواص شگفت انگیز

نویسنده: دانیل زد لیبرمنمایکل ای. لانگ

مترجم: محمداسماعیل فلزی

انتشارات مازیار